Damjan Kovačević
OPSERVATORIJA DUHA
04. may – 23. may 2018.
transformArt gallery
Svetog Save 8, 11000 Belgrade

“Poetika opusa Damjana Kovačevića nerazdvojno je povezana za njegovu praksu živopisanja (izradnja ikona i freski). U pitanju je svojevrsno osavremenjivanje srednjevekovnog izraza, njegove aktualizacije- -što stilski kao i tematski nameće pitanja poređenja današnjeg vremena sa srednjim vekom. Stilski je ova veza dosta jasno vidljiva – figuracija, tretman boja, kompozicije. Sa druge strane, tematska veza je mnogo manje očigledna, iako je jednako zanimljiva.

Damjan Kovačević bazira svoj izraz ne samo na plastičnom, vizuelnom referenciranju srednjeg veka, već pre svega na simboličkom i tematskom. U ovom smislu se vraća na značaj i sadržajnost katedrale – ideju da je katedrala (naročito u okviru marijanskog katolicizma, mada ništa manje i bazilika u okviru pravoslavnog vizantijskog stila) simbolički prikaz materijalizacije vrline. U slučaju katoličke katedrale, možemo pričati o ideji da je zgrada zapravo telo bogorodice – serija gotičkih katedrala svuda po Evropi, naročito Francuskoj, koje se zovu Bogorodičine crkve (Notre Dame). U tom smislu, zgrada predstavlja savršeno skladno telo. Prateći misao da je telo zapravo zgusnuti duh, a da je duh uvek od boga dat, Damjan Kovačević prati osnovnu simboliku i značaj svetlosti u okviru crkve (bazilike jednako kao i katedrale). Svetlost je jasno božije prisustvo; večno i nepromenjivo, savršeno. Prateći dalju analogiju, otvara se simbolička veza tela i duha, svetlosti i zlata. Srednjevekovni (alhemijski) doživljaj svetlosti jeste taj da je ona eterična forma zlata, odnosno da je zlato zgusnuta sunčeva svetlost. Zlato ne tamni, isto kao sto ne rđa – u tom smislu predstavlja večnost i savršenstvo božije prirode.

Crkva je osmatračnica boga – prozori crkve (naročito katedrale) ukazuju na put koji Bog osvetljava. Smisao crkve jeste stoga da u sebi otvori prostor za savršeno svetlo; zgrada crkve je stoga slika savršenog tela koje u sebi sadrži savršeni, isčišćeni duh. Ideja se sažima i zgušnjava u materiju – savršeno telo je rezultat uzdignutog, pročišćenog duha. Na taj način se (uostalom) dolazi do srednjevekovne figuracije i specifične vizije lepote. Ova veza se jasno otvara u slikama koje Damjan Kovačević predstavlja na ovoj izložbi. Svetlost je prirodna činjenica, recimo ugrubo prirodni resurs – arhtektura katedrale i bazilike je usmerena na što bolju upotrebu i kontekstualizaciju svetlosti. U tom smislu, otkrivanje puta ka bogu jeste put svetlosti, jeste, vrlo jasno, put prirode. Kao što je sva materija nastala od duha (da ostanemo u kontekstu srednjeg veka), tako su i figure Damjana Kovačevića izrasle iz prirode, iz nje izlivene, i u nju se vrlo jasno vraćaju. No pre svega, u pitanju su tela od svetlosti – jedne vrlo specifično promišljene svetlosti. Onoliko koliko su figure, boje i kompozicije ovde predstavljene jednako blizu i daleko srednjem veku, vizantiji i svetlosti katedrale, toliko su duhovi od kojih su ta tela zgusnuti daleko i blizu (bilo kom) obliku savršenstva. Pravilno razumevanje ovih slika stoga jeste promišljanje njihovih oblika i naročito njihovih boja kroz prizmu vitraža – kanonskih boja, prečišćenih, visoko stilizovanih prikaza, ideja večite potrage za čistotom prikaza, koja je neraskidivo povezana sa čistotom duha koji se prikazuje. Naročiti kvalitet slika Damjana Kovačevića jeste upravo u prikazivanju istovremene i blizine i daljine tog ideala – prividne mogućnosti i bolne nemogućnosti da se taj ideal dosegne – poput večite a nikada u potpunosti ostvarene ambicije da se sunčeva svetlost zauzda i otelotvori.”

Dr. Boris Petrović